Του Τάσου Ι. Αβραντίνη*
Στις μέρες μας η διεύρυνση της εκπαιδευτικής αγοράς είναι εντυπωσιακή. Πολλές φορές έχω αναφερθεί στις εξαγωγικές δυνατότητες της εκπαίδευσης και στο πετυχημένο παράδειγμα της Κύπρου. Αντιθέτως το ελληνικό γραφειοκρατικό και συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό μοντέλο απομονώνει διεθνώς τη χώρα και υπονομεύει ευθέως την οικονομική ανάπτυξη. Η ναυτική εκπαίδευση είναι χαρακτηριστική απόδειξη της ελληνικής εκπαιδευτικής ιδιαιτερότητας, στερώντας από την οικονομία κρίσιμο για την ανάπτυξή της ανθρώπινο κεφάλαιο.
Η υπερπόντια ναυτιλία είναι ίσως ο μοναδικός τομέας που μας κάνει περήφανους σαν Έλληνες. Κι αυτό γιατί αποτελεί μια οικονομική δραστηριότητα εξωστρεφή, όπου τα περιθώρια παρέμβασης του κράτους για να την υπονομεύσει είναι μικρά. Στους ωκεανούς και στις θάλασσες συναντάς μιαν άλλη Ελλάδα, την απαλλαγμένη από τα δεσμά του αναποτελεσματικού ελληνικού κράτους Ελλάδα της δημιουργίας και της προόδου, πρωταγωνίστρια και ισχυρή στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, χωρίς καμιά κρατική συνδρομή ή επιδότηση.
Σε περίοδο παγκόσμιας κρίσης της εμπορικής ναυτιλίας ο ελληνικός στόλος το 2017 αριθμούσε 5.281 πλοία συνολικής χωρητικότητας 215,9 εκατ. τόνων, παραμένοντας για μια ακόμη χρονιά πρώτος στον κόσμο αυξάνοντας τη διαφορά του από το δεύτερο Ιαπωνικό. Τόσο στη ναυπήγηση νέων πλοίων όσο και στις αγοραπωλησίες παλιών οι Έλληνες εφοπλιστές καταλαμβάνουν παγκοσμίως την πρώτη θέση. Το 2017 μειώθηκε σε σχέση με το 2016 σχεδόν ένα χρόνο και η μέση ηλικία των πλοίων του στόλου μας (από 12,9 σε 11,8 χρόνια).
Περισσότερο από το 7% του ΑΕΠ της χώρας προέρχεται από τη ναυτιλία μας, ενώ η συνεισφορά των ναυτιλιακών επιχειρήσεων ελληνικών συμφερόντων στο ΑΕΠ της Ε.Ε. ξεπερνά τα 70 δισ.€. Η ελληνική ναυτιλία έχει δημιουργήσει 200.000 θέσεις εργασίας στην Ελλάδα και περίπου 2,4 εκατ. στην Ε.Ε. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ η ναυτιλία μπορεί να συνεισφέρει στο ΑΕΠ ακόμη 2,5% με 3%, αρκεί να αφεθεί ελεύθερη από τα δεσμά του κράτους, απελευθερωθεί η αγορά εργασίας των ελλήνων ναυτικών και επανδρώσουν τα ελληνικά πλοία Έλληνες ναυτικοί.
Ωστόσο οι ναυτικές ακαδημίες της χώρας αδυνατούν να τροφοδοτήσουν την ποντοπόρο ναυτιλία (ελληνική και ξένη) με ικανούς για την επάνδρωση των πλοίων της αποφοίτους. Βασική αιτία το απαγορευτικό θεσμικό πλαίσιο που δημιούργησε η μυωπική, ιδεοληπτική και συμπλεγματική στάση των κυβερνήσεων, των κομμάτων και των ποικιλώνυμων συνδικάτων της ναυτιλίας έναντι των Ελλήνων εφοπλιστών.
Ένας τομέας που θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά στην οικονομία παρακμάζει εξαιτίας ενός συνδυασμού ανικανότητας, ιδεοληψίας και αβάσιμων συντεχνιακών διεκδικήσεων.
Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα και στον τομέα της ναυτικής εκπαίδευσης η Κύπρος λειτουργεί ως κανονική χώρα που αναζητά ενεργό ρόλο σε μια διεθνοποιημένη οικονομία. Στη χώρα αυτή συνειδητοποίησαν εγκαίρως τα δυνητικά πλεονεκτήματα που στην Ελλάδα δεν αξιοποιούνται, κυρίως το μέγεθος του ελληνόκτητου στόλου και την προτίμηση των πλοιοκτητών σε έλληνες αξιωματικούς (καταστρώματος, μηχανικούς, ασυρματιστές).
Από το Σεπτέμβριο του 2016 στην Κύπρο στα πλαίσια του Πανεπιστημίου της Λευκωσίας, ενός ιδιωτικού πανεπιστημίου που αυτή τη στιγμή είναι το μεγαλύτερο ακαδημαϊκό ίδρυμα της Κύπρου λειτουργεί η Ναυτικη Ακαδημία Κύπρου για αξιωματικούς του εμπορικού ναυτικού σε πλήρη σύνδεση με τη ναυτιλιακή αγορά. Προηγήθηκαν επίσημες συμφωνίες της ακαδημίας με έλληνες και ξένους εφοπλιστές, οι οποίες εκτός των άλλων περιλαμβάνουν:
- τη χρηματοδότηση μεγάλου μέρους των διδάκτρων των σπουδαστών από ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Το ποσοστό της χρηματοδότησης υπερβαίνει το 50% των διδάκτρων.
- η χρηματοδότηση είναι άτοκη και εξοφλείται μακροχρόνια από τμήμα του μισθού των σπουδαστών, όταν αυτοί ολοκληρώσουν τις σπουδές τους και μπουν στην αγορά εργασίας.
- ο σπουδαστής δεν προσφέρει καμμία εμπράγματη εξασφάλιση για τη χρηματοδότησή του.
- στις συμφωνίες περιλαμβάνονται λεπτομερείς όροι για τα εκπαιδευτικά ταξίδια των σπουδαστών.
- οι πλοικτήτριες εταιρείες αναλαμβάνουν την πλήρη ασφαλιστική κάλυψη των σπουδαστών που πραγματοποιούν εκπαιδευτικά ταξίδια.
- την πρόσληψη των αποφοίτων της ακαδημίας.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα στην Κύπρο σε συνδυασμό με τα υπερσύγχρονα προγράμματα σπουδών και την άριστη υλικοτεχνική υποδομή (προσομοιωτές υψηλής τεχνολογίας, γέφυρες, ηλεκτρικά κυκλώματα κ.τ.λ.) ακολουθείται κατ΄ουσίαν το αγγλικό μοντέλο της ναυτικής εκπαιδευσης με πειθαρχία και αυστηρότητα, κάτι που είναι απολύτως απαραίτητο για την ύπαρξη ιδιαίτερης προσήλωσης στην ναυσιπλοΐα και τους κινδύνους που αυτή περιλαμβάνει. Επίσης η επιλογή των σπουδαστών γίνεται σύμφωνα με τις προηγούμενες επιδόσεις τους και με απολύτως αξιοκρατικά κριτήρια.
Σε αντίθεση επίσης με την Ελλάδα στην Κύπρο πριν ακόμη λειτουργήσει η ναυτική ακαδημία είχαν υπογραφεί συμφωνίες για την ύπαρξη των αναγκαίων συνεργειών με σχολές ή τμήματα Πανεπιστημίων (λ.χ. μηχανικών - ναυτιλιακών σπουδών κ.ο.κ.).
Σε κάθε οικονομική δραστηριότητα εκτός από το χρησιμοποιούμενο από την οικονομία κεφάλαιο υπάρχει πάντοτε κι ένα κεφάλαιο που παραμένει αγνοημένο κι ανενεργό. Οι χώρες που ανακαλύπτουν αυτό το κεφάλαιο προοδεύουν και ευημερούν. Στον τομέα της ναυτικής εκπαίδευσης η Κύπρος μάς δείχνει το δρόμο.
